Masło orzechowe
Generacje holenderskich dzieci wychowują się na maśle orzechowym. Poza Stanami Zjednoczonymi tylko w Holandii jest ono aż tak popularne na kanapki i do sosów.
Jednym z bardziej unikalnych w świecie i typowo holenderskich produktów jest pindakaas w Polsce znany pod nazwą masło orzechowe choć poprawniej powinno się nazywać masło arachidowe (ang.: peanut butter).
Orzech podziemny
Orzeszki ziemne ( oficjalnie orzacha podziemna) zwane także orzeszkami arachidowymi (roślina z rodziny fasoli, groszku, koniczyny) przywieźli do Europy portugalscy i hiszpańscy żeglarze z Południowej Ameryki już 500 lat temu. Magellan odkrył je w Peru, hiszpańscy konkwistadorzy zapoznali się z orzeszkami bliżej a handlarze niewolników przywieźli je do Afryki.
Orzeszki ziemne szybko rozprzestrzeniły się po świecie; najpierw zawędrowały do Afryki i Ameryki Północnej gdzie najpierw zaczęli je uprawiać niewolnicy przy plantacjach bawełny a następnie i sami plantatorzy w miejsce bawełny.
W Azji orzeszki zdobyły popularność jako olej arachidowy.
Orzeszki zmielone
W XIX wieku Amerykanin Kellogg, znany z wynalazku płatków kukurydzianych, wyprodukował także pierwsze masło orzechowe w 1893 r.
W USA masło orzechowe jest do dzisiaj bodaj najpopularniejszą pastą na kanapki, jest to "national sandwich" składający się z podwójnej kanapki z masłem orzechowym i dżemem (peanutbutter and jelly).
Nie masło lecz ser orzechowy!
Ponieważ w Holandii słowo "masło" jest zarezerwowane tylko dla masła, więc ten amerykański produkt otrzymał nazwę sera orzechowego - pindakaas.
W Holandii masło orzechowe jest smarowane na chleb także w kombinacji z hagelslag (grysik czekoladowy), ogórkiem, serem lub z... bananem – co było też ulubionym sandwichem Elvisa Presleya.
Holenderski "ser orzechowy"
Pindakaas trafił do Holandii dopiero po II wojnie światowej i produkowany jest od roku 1948 przez znaną Holandii firmę Calve (Unilever). Holenderski pindakaas składa się z prażonych i zmielonych orzeszków ziemnych, oleju i soli. Spożywany jest na kanapce, czasami z cukrem. Nadaje się wyśmienicie do robienia pysznego sosu orzechowego (pindasaus, satesaus) - pochodzącego z byłej holenderskiej kolonii Indonezji. Takżę zupa orzechowa (pindasoep) pochodzi z byłych kolonii w Azji i Surinamie.
Holenderskie masło orzechowe różni się nieco od amerykańskiego, ponieważ już wcześniej w holenderskiej kolonii Surinam potomkowie niewolników jedli coś podobnego z tłuczonych i być może mocniej prażonych orzeszków ziemnych.
Ciekawostką jest, że w niemal wszystkich językach masło orzechowe ma w swojej nazwie słowo „masło” – jedynie w holenderskim jest to ser (kaas = ser – pinda-kaas) jako, że w Holandii słowo „masło” jest prawnie zastrzeżone wyłącznie dla masła i żaden inny produkt nie może nosić nazwy „masło” ani zawierać domieszek masła (jak np. margaryna). Słowo "masło" ma w Holandii jeszcze kilka innych ciekawych funkcji, ale o tym już innym razem.
Pyszny sos orzechowy
Poza zastosowaniem masła orzechowego na kanapki, drugim bardzo popularnym zastosowaniem w Holandii jest sos orzechowy którego głównym składnikiem jest pindakaas. Więcej o tym sosie wraz z przepisem w tym artykule sos orzechowy (saté)
Niemal we wszystkich językach poza holenderskim masło orzechowe nazywa się masłem orzechowym.
Masło orzechowe po:
rosyjsku - Арахисовое масло
niemiecku - Erdnussbutter
francusku - Beurre de cacahuète
angielsku - Peanutbutter
afrykanersku - Grondnootjes-boter
Składniki masła orzechowego
Holenderski pindakaas jest tłusty; składa się w 44-54% z oleju, 24-35% - białka, 15-19% - węglowodanów, 0,4-0,7% - wody, 0,2-0,3% - soli, 0,1-0,3% - skrobi i witaminy B i E.
Czy masło orzechowe jest zdrowe?
Jest to tłusty produkt z nasyconymi i nienasyconymi tłuszczami roślinnymi. Właściwie orzeszki ziemne nie są orzechami lecz nasionami strąkowymi podobnie jak bób, groch oraz fasola. Pokolenia holenderskich dzieci wyrastają na kanapkach z tym produktem. Zważywszy, że Holendrzy należą do najdłużej żyjących ludzi nie ma podstaw aby uważać masło orzechowe za niezdrowe. Z tłuszczy roślinnych najbardziej podłym, niezdrowym, choć powszechnie używanym ze względu na jego taniość jest olej palmowy. Tego lepiej się wystrzegać.
Produkcja
23 maja 2008 najstarsza wytwórnia pindakaas firmy Calve z Delft zaprzestała produkcji. Calve jest holenderską ikoną dobrych produktów spożywczych. Całą produkcje masła orzechowego przeniesiono do Rotterdamu. Inne sosy Calve produkowane będą w już tylko w Hiszpanii, Niemczech i Czechach.