Bunt marynarzy na holenderskim pancerniku
Bunt marynarzy zdarzał się regularnie na żaglowcach czy statkach kolonialnych nacji. Buntownicy karani byli śmiercią. Nikt nie może sobie pozwolić na rewoltę na morzu. Kapitan miał zawsze rację.
Mimo srogich praw załoga buntowała się jednak. Prawie zawsze chodziło o pieniądze.
Holenderskie Indie
Do końca II Wojny Światowej Indonezja była częścią Królestwa Niderlandów zwaną w Holandii Niderlandzkie Indie. Ta największa i najbogatsza kolonia spełniała przez 200 lat bardzo ważną rolę w gospodarce Holandii.
Tam na przykład miała swoje początki (1890) największa fortuna w świecie: Shell zwany wówczas Królewskie Przedsiębiorstwo Eksploatacji Nafty (Koninklijke Maatschappij tot Exploitatie van Petroleumbronnen in Nederlandsch-Indie - K.N.M.E.P.).
Holenderscy kolonialiści byli wszechwładnymi panami traktując swych indonezyjskich poddanych praktycznie jak niewolników. Najważniejszymi produktami tej kolonii była kawa, cukier, przyprawy korzenne, tytoń i indygo.
Obniżka zarobków marynarzy
W roku 1933 miał miejsce incydent który do dzisiaj należy do najciemniejszych kart holenderskiej historii i do dzisiaj nie jest to temat chętnie podejmowany przez historyków. W nowy rok 1933 Ministerstwo Obrony w Niderlandach podjęło decyzje o obniżeniu pensji marynarzy i innych pracowników holenderskiej marynarki wojennej pracujących w Niderlandzkich Indiach o 7 procent. Spowodowało to duże niezadowolenie szczególnie wśród lokalnego personelu który i tak zarabiał wielokrotnie mniej niż ich biali koledzy. W porcie Soerabaja (Surabaja) wybuchł strajk personelu po czym nastąpiły liczne aresztowania niezdyscyplinowanych.
Bunt na krążowniku
W tym czasie holenderski krążownik pancerny MS "Zeven Provincies" (Siedem Prowincji) znajdował się nieopodal Koeta Radja u wybrzeży Sumatry (współcześnie Banda Aceh) gdy do załogi doszła wiadomość o obniżce pensji i oraz o rozruchach i aresztowaniach w Surabaja.
Załoga, a w tym szczególnie indonezyjska jej cześć, podniosła bunt i opanowała okręt bez sprzeciwu holenderskich oficerów. Buntownicy zdecydowali wsiąść kurs na Surabaja demonstrując tym przeciw obniżce i na znak solidarności z aresztowanymi.
Dowództwo marynarki wojennej w porozumieniu z gubernatorem kolonii zdecydowali się zaatakować statek. Powstała eskadra z krążownikami Java, niszczycielami Evertsen i Piet Hein, okrętami podwodnymi KVII i KIX oraz pewną liczbą samolotów. Zaplanowano zrzucenie ostrzegawczej bomby koło statku, gdyby się jednak nie poddali, jak statek zostanie zbombardowany.
W szóstym dniu buntu, 10 lutego 1933 roku, na horyzoncie oceanu pojawiła się eskadra samolotów. Duża cześć załogi zgromadziła się na dziobie okrętu aby powitać nadlatujące maszyny. Jeden z nich – wodnopłatowiec Dornier D11 - rzucił bombę i trafił precyzyjnie na pokład na dziobie i zabił 23 i ciężko ranił wielu członków załogi. Paradja, główny przywódca buntu, również został zabity. Pożar wkrótce został ugaszony, a wszyscy buntownicy zostali przetransportowani za pomocą szalup.
Tą masakrą zakończył się bunt na pancernym krążowniku "Siedem Prowincji".
Akcja stłumienia buntu napotkała się z mieszanymi reakcjami w Niderlandach i była skrzętnie ukrywana przed szerszą publika. Dopiero 31 lat później, w roku 1964 jeden z uczestników tego buntu; Maud Boshart mógł swoja relacje w Holandii opublikować.
Głodny jest zły
Historia zna wiele podobnych tragedii które dopiero z perspektywy czasu nabierają nowego znaczenia i oceny na miarę swoich czasów.
Swoja droga interesujące jest, że różne (a może wszystkie?) wielkie porywy historyczne maja tak naprawdę bardzo prozaiczne przyczyny: marynarze „Siedmiu Prowincji” zbuntowali się o 7% żołdu, marynarze z pancernika Potiomkin zbuntowali się z powodu zepsutego mięsa w kantynie, rewolucja francuska i rosyjska miały także podłoże ekonomiczne podobnie jak i stoczniowcy w Gdańsku w 1970 i 1981 zastrajkowali po podniesieniu cen kiełbasy.
Przy okazji zachęcam koneserów do obejrzenia na internecie jednego z najważniejszych filmów światowego kina: "Pancernik Potiomkin" radziecki film niemy nakręcony w 1925 roku przez Siergieja Eisensteina. Film ten jest kamieniem milowym światowej kinematografii uważanym przez wielu znawców za najlepszy film wszech czasów z niezwykle innowacyjną reżyserią, kamerą i montażem które się przez niemal sto lat nie zestarzały. Wiele scen z filmu było wielokrotnie cytowanych w filmach, szczególnie scena zjeżdżającego w dół schodów wózka z dzieckiem po odeskich schodach jak np. w "Nietykalni" (1987) i "Gwiezdne wojny: część III – Zemsta Sithów" (2005).
[Aktualizacja z 2009 r.]