Czy mamy wolną wolę?
Jestem wolnym człowiekiem mającym wolną wolę. Jestem kowalem swego losu i sam decyduję o swoim życiu. Tak mi się wydaje. Ale czy tak jest na pewno?
Czy mój mózg działa tak jak ja chcę, czy to ja działam tak jak chce mój mózg?
Naukowcy badający prace mózgu nie są pewni, czy mamy wolną wolę.
Wolna wola czy przeznaczenie?
O to przekonanie toczyły się wojny religijne w czasach reformacji w Zachodniej Europie.
Religia każe nam wierzyć, że nasze życie jest z góry zaplanowane i kierowane przez Siły Wyższe i nic nie możemy w nim zmienić. Jednocześnie nie dopuszczamy do siebie myśli, że nie mamy wolnej woli. Chcemy wierzyć, że sami podejmujemy decyzje i robimy wolne wybory. Staramy się wywierać wpływ na nasze życie aby doczekać się wiecznego zbawienia.
Determinacja
Niestety w miarę postępu techniki i badań ludzkiego mózgu coraz więcej jest przesłanek, że nie mamy wolnej woli a nasze zachowanie jest uwarunkowane (zdeterminowane) jak u psa Pawłowa.
Nasza wola uwarunkowana jest presją środowiska, prawami natury, doraźnymi okolicznościami - więc jest bardzo podatna na manipulacje.
Jesteśmy ustawicznie manipulowani i manipulujemy innymi
Nasze wychowanie, życie społeczne, miłość, przyjaźń to w gruncie rzeczy wzajemne manipulowanie.
Najpowszechniejsze formy codziennej manipulacji to: małżeństwo, rodzicielstwo, przyjaźń, reklama, seks, wiara, polityka i media. Kto może powiedzieć, że jego życie nie jest zdeterminowane przez powyższe? Skłaniam się ku przeświadczeniu, że wolnej woli nie mam. Robię co muszę z iluzją, że sam dokonuję wyboru.
Proste przykłady manipulacji marketingowej która świetnie funkcjonuje:
1. Butelka wina warta jest 5 euro. Sprzedawca stawia tablicę przed sklepem: "Wino za 10 euro + 1 butelka gratis!" - klient chętniej połasi się na drogie wino gdy jeszcze do tego dostanie drugie za darmo.
2. Producent telewizorów rozpoczyna produkcję nowego typu o rynkowej wartości 600 euro. Klient chce mieć wolną wolę wyboru i dla tego w sklepie będzie ten telewizor stał w trzech wariantach za 1200, 900 i 600 euro (z każdego tańszego modelu odjęta będzie jakaś drobna funkcja). Największą popularnością będzie się cieszył model za 900 euro.
Czy wierzymy w wolną i nieprzymuszoną wolę czy też nie - to nie jest nawet istotne. W praktyce ważne jest w co wierzymy i jakie efekty ma nasza wiara. Ludzie wierzą np. w demokrację, miłość, autentyczność Kaczyńskiego, Trumpa lub Putina, wierzą w charakter i tożsamość narodową.
Formy wiary mające daleko idące konsekwencje.
[aktualizacja z 2012 r.]