Bitwa pod Gibraltarem i inne holenderskie bitwy morskie

wtorek, 20 Wrzesień, 2022

Dwa razy holenderska flota pobiła hiszpańską armadę na ich własnym terenie; raz pod Gibraltarem i raz w kubańskiej zatoce Matanzas. W samej Holandii bitw morskich z hiszpańskim okupantem było znacznie więcej.

80-letnia wojna z Hiszpanią

Przez 80 lat (1568–1648) Holendrzy prowadzili wojnę z okupującą kraj habsburską Hiszpanią. Była to wojna narodowowyzwoleńcza i jednocześnie wojna religijna holenderskich protestantów z katolicką Hiszpanią. Niderlandy obejmowały w tym czasie obszar dzisiejszego Beneluksu. Nie udało się wygnać Hiszpanów z całych Niderlandów czego, w skrócie, końcowym rezultatem był dużo późniejszy podział kraju na katolicką Belgię i protestancką Holandię.

Zdobycie hiszpańskiej armady — Zdobycie hiszpańskiej "Srebrnej Floty" w kubańskiej zatoce Matanzas koło Havany.

Rabunek srebrnej floty

"Srebrna flota" była corocznym konwojem statków w XVI i XVII wieku, w którym kosztowności hiszpańskich kolonii w Ameryce transportowano do Hiszpanii. Srebrna flota (La Flota), składała się z dwóch flot, które zbierały się w pobliżu Hawany na Kubie aby żeglować razem do Europy.

Konwoje organizowano z Sewilli od 1526 a od 1543 obowiązkowo wszystkie galeony były mocno uzbrojone. Wartość transportowanego srebra była ogromna; początkowo około 12 milionów dukatów rocznie, a pod koniec XVI wieku do 25 milionów dukatów. Dochód stanowił lwią część hiszpańskiego zysku kolonialnego, a srebro było motorem światowego handlu w Azji. "Srebrna flota" przyciągała wszelkiego rodzaju piratów, ale rzadko udało im się przechwycić cokolwiek; w czasie istnienia systemu konwojowego tylko około 5 na tysiąc statków transportowych wpadłoby w ręce wroga. Znanym piratem był Anglik Francis Drake, który trzykrotnie napadał hiszpańskie transporty. Jedynym, który kiedykolwiek zdobyłby całą flotę z ładunkiem srebra był Holender; Piet Hein z Vilissingen.

Piet Hein w imieniu Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej (WIC) wykonał w 1626 plan porwania srebrnej floty przewiezienia kosztowności do Holandii. Republika była wówczas zaangażowana w wojnę osiemdziesięcioletnią z Hiszpanią. Korsarstwo (corsage) w imieniu rządu było w tych czasach powszechne i legalne.

We wrześniu 1628 Piet Hein w sile 31 żaglowców zdobył srebrną flotę w bitwie w Zatoce Matanzas (Kuba). Łupy wyniosły 177 tys. funtów srebra, a tysiąc pereł wartych wówczas ok. 12 milionów guldenów (stolarz zarabiał wtedy od 200-300 guldenów rocznie). Przeliczając ten łup na współczesną siłę nabywczą, wartość wynosiła ok. 100 miliardów euro. Po drodze do domu flotę Piet Heina bez powodzenia chcieli jeszcze napaść piraci z Dunkierki - ta wieś słynęła z piratów grasujących w kanale.

W sojuszu z Anglikami

W XVII wieku Republika Niderlandów stoczyła trzy wojny morskie z Anglią. Wojna pomiędzy tymi dwoma potęgami morskimi dobiegła tymczasowego końca, gdy w 1689 roku premier (stadhouder) Holandii Wilhelm III Orański został koronowany na króla Anglii, Szkocji i Irlandii.

23 października 1702 połączone floty okrętów wojennych Holandii i Anglii przeprowadziły udany nalot pod dowództwem Philipsa van Almonde'a na srebrną flotę hiszpańsko-francuską w Zatoce Vigo. Zatoka pełna byłą (ok. 50) okrętów wojennych obu stron. Francja i Hiszpania straciły 2000 ludzi i wszystkie okręty. Jednak łup był nieznaczny - większość srebra została już wcześniej bezpiecznie wyładowana. Od tej daty Anglia zapanowała na morzach i oceanach świata.

Bitwa pod Gibraltarem

25 kwietnia 1607 r. w trakcie tej wojny armady tych państw stoczyły bitwę morską pod Gibraltarem. Flotą holenderską dowodził wiceadmirał Jacob van Heemskerck a hiszpańską admirał Juan Alvarez de Avila. Już na samym początku bitwy holenderski admirał stracił życie trafiony kulą armatnią, o czym ze względu na morale żołnierzy było to utrzymywane w tajemnicy do końca bitwy.

Według relacji uczestników bitwy, ciągu 4 godzin jej trwania 26 małych holenderskich żaglowców zniszczyło z zaskoczenia całą hiszpańską flotę składającą się z 21 statków w tym 10 dużych galeonów. Hiszpanie stracili wszystkie statki, 4 tys. żołnierzy łącznie z admirałem Alvarezem. Wygrana stałą się przyczynkiem 12-letniego zawieszenia broni w tej 80-letniej wojnie.

Bitwa pod Trafalgarem

200 lat po holenderskiej bitwie pod Gibraltarem - w tej samej okolicy - odbyła się jeszcze jedna słynna bitwa morska pod Trafalgarem.

Tym razem Hiszpanie sprzymierzeni z Francuzami okresu napoleońskiego dostali baty od Anglików. Od tego momentu rozpoczęła się brytyjska hegemonia na morzach świata i rozkwit imperium brytyjskiego.

Współcześnie Przylądek Trafalgar jest zapomnianym, przeuroczym zakątkiem Hiszpanii. Piękne lasy, w soczystej zieleni sosny pinii, pięknie kontrastują z lazurowym morzem. Park Natury Barbate jest także wolny od masowej turystyki, co już dzisiaj jest rzadkością w Hiszpanii.

Bitwa w norweskim porcie Bergen

W XVII wieku europejskie mocarstwa morskie były w zasadzie w stałym stanie wojny z konkurentami panowania nad resztą świata. W 1665 r. Holendrzy stoczyli kolejną bitwę morską, w norweskim porcie Bergen (zatoka Vågen) - tym razem z Anglikami.

Dwa razy w roku holenderska flota handlowa VOC wracała z olbrzymim majątkiem z Azji. Tym razem w ładowniach żaglowców znajdowały się skarby* o wyjątkowej wartości 11 mln guldenów, co przedstawiało wartość trzy razy większą niż roczny przychód Danii. Ponieważ w tym czasie Kanał La Manche blokowali Anglicy, flota powracała z Azji, opływając Szkocję, chwilowo odpoczywała w Bergen gdzie zaatakowali ją Anglicy w liczbie 14 okrętów, blokując zatokę portową. Mimo to Anglicy bitwę sromotnie przegrali.

* flota VOC w tym rejsie przywiozła z Azji: 4 miliony funtów pieprzu, 440.000 funtów goździków, 314.000 funtów gałki muszkatołowej, 121.600 funtów foeli (macis), około pół miliona funtów cynamonu, 18.000 funtów hebanu, 8690 funtów jedwabiu i około 200.000 innych tekstyliów, 22.000 funtów indygo, półtora miliona funtów saletry, 18.151 pereł, 2933 rubinów, 3084 surowych diamentów i 16580 sztuk porcelany o łącznej wartości trzy razy większej niż roczne przychody Danii.

Przeczytaj także: