Co robić w Paryżu? (po spaleniu katedry Notre Dame)

Lepsza alternatywa niż Notre Dame

500 metrów na przeciw wejścia do katedry Notre Dame znajduję się stosunkowo mało znana kaplica De Sainte-Chapelle (Święta Kaplica, obok Palais de Justice). Do czasu pożaru katedry tłoku do niej nie było. Turyści wolą bardziej znane obiekty w Paryżu.

Sainte-Chapelle (Święta Kaplica) – w centrum dawnej siedziby królewskiej w Paryżu jest cudownym przykładem architektury gotyku. Gdyby z niej wyjął te witraże dopiero zdalibyśmy sobie sprawę jak ażurową robotą były takie budowle - gdy nie dysponowano jeszcze żelazem i żelbetonem w budownictwie. Kaplica jest doskonałym przykładem gotyckiej architektury: grube ściany kościoła zredukowano do cienkiej kamiennej ramy wypełnionej zapierającymi dech w piersiach witrażami przedstawiającymi sceny z Biblii. Jeśli istnieje Niebo, to powinno wyglądać mniej więcej tak, pomimo tego, że część kaplicy została zniszczona podczas Rewolucji Francuskiej, ⅔ z 618 m² witraży jest nadal oryginalne i nienaruszone.

Kaplica Sainte-Chapelle została zbudowana przez Ludwika IX w 1246 roku. Król właśnie zakupił kilka relikwii, w tym Świętą Włócznię, odłamek z Prawdziwego Krzyża, trochę Świętej Krwi, a przede wszystkim Koronę Cierniową Chrystusa i potrzebował budynku aby je przechować.

Kaplica, jest pięknym przykładem architektury gotyckiej: grube ściany kościoła zostały zredukowane do cienkiej kamiennej ramy wypełnionej zapierającym dech w piersiach witrażem przedstawiającym sceny biblijne. Jeśli niebo istnieje, to tak powinno wyglądać.

Ludwik IX zapłacił 175 tys. livrów za tą Koronę Cierniową, która została poprzednio wydzierżawiona Wenecjanom przez cesarza Cesarstwa Bizantyńskiego. Dla porównania: cała budowa kaplicy kosztowała tylko 40 tys. livrów.

Więc idź tam następnym razem, gdy będziesz w Paryżu - gdy już obejrzysz rusztowania Notre Dame. Najlepiej wybrać się w słoneczny dzień i wokół wschodu lub zachodu słońca.

Biskup Paryża de Sully zlecił zburzenie romańskiej katedry św. Stefana z IV w. i w jej miejsce rozpoczęto budowę nowoczesnego i jeszcze większego kościoła Najświętszej Marii Panny. Jak większość francuskich katedr także i ta zbudowana jest na planie krzyża.

Katedrę budowano z bloków wyciętych w skałach wapiennych paryskich kamieniołomów. Kamień nie był na tyle twardy aby móc wytrzymać nacisk tak potężnej budowli dlatego i ta gotycka katedra musiała być zaopatrzona w "podpórki" wspierające mury zewnętrzne. 

Sławna dzięki Quasimodo

Powieść Victora Hugo z 1831 r. "Dzwonnik z Notre Dame" rozpoczęła światową sławę katedry w sercu Paryża. Okrutna śmierć pięknej cygańskiej dziewczyny Esmeraldy i niemożliwa miłość garbusa Quasimodo wywołały głębokie emocje czytelników. Katedra - jak ją opisał Hugo - zrobiła również wielkie wrażenie; gotycki mrok, potężne dzwonnice, przerażające chimery kamiennych rzygaczy, zapach świętości i kapłańskie zepsucie.

Francuska walka z kościołem

Francuzi mieli podobnie jak inne narody Zachodniej Europy długą historię krwawej wojny religijnej. Wojny toczyły się między hugenotami, jak nazywano zwolenników Jana Kalwina we Francji oraz tamtejszymi katolikami. Ta XVII-wieczna wojna pociągnęła za sobą miliony ofiar. Co prawda wojna wygrana została przez katolików ale juz nigdy kościół nie był taki jak przedtem. 

Dwieście lat później, czasie rewolucji francuskiej i "sztormie obrazów" gdy wzburzeni paryżanie zniszczyli wiele ozdób, obrazów i rzeźb kościoła, łącznie z rzędem 28 rzeźbami królów nad wejściem (to byli biblijni królowie Izraela)  w 1793 katedrę Notre Dame (jak i wiele innych słynnych katedr we Francji) zamieniono w "Świątynię Rozumu" - ateistyczną świątynię kultu wiedzy. 

W tym czasie, w rewolucyjnej Francji obowiązywała religia państwowa oraz nurt religijno-filozoficzny "Kultu Istoty Najwyższej" zakładający, że racjonalnie można uzasadnić istnienie jedynie boga bezosobowego, będącego konstruktorem świata rozumianego jako mechanizm oraz źródłem praw, według których ten mechanizm świata działa. Tak rozumiany bóg nie ingeruje w stworzony świat.

W czasie kolejnego zrywu rewolucyjnego (Komuna Paryska), ludności Paryża, w 1871 podpalono katedrę ale pożar szybko ugaszono. 

Katedry północnej Francji

Szczególnie północna Francja liczy wiele takich perełek średniowiecza, gotyckich kościołów jak ta paryska katedra. Równie piękne katedry z Reims i Chartres a także z Amiens, Beauvais, Rouen, Metz, Strasburg i Laon. Wszystkie budowane ok. 1200 roku.

W tym czasie w Paryżu zabroniono więc katolickich nabożeństw i ostatecznie katedra Notre Dame otrzymała funkcję magazynu na kolejne 8 lat. Jednak z czasem przywrócono katedrze jej pierwotne przeznaczenie po podpisaniu przez Francję konkordatu w 1801 r.

Gdy Napoleon zażyczył sobie koronacji w Notre Dame w 1804, katedra znajdowała się w żałosnym stanie. Wnętrza pozasłaniano suknem aby ukryć złu stan budowli a całą katedrę z zewnątrz pomalowano wapnem na biało. 

W ciągu sześciu wieków katedra podupadała. Na początku XIX wieku władze Paryża postanowiły kościół rozebrać. Na krótko przed rozbiórką w 1831 r. Wiktor Hugo opublikował "Dzwonnika z Notre Dame" po czym katedra stała się na tyle popularna, że zamiast ją rozebrać zaczęto ją restaurować.

Stara ale nie całkiem

Choć katedra Notre Dam liczy 800 lat to jednak przez wieki wiele się w niej zmieniło. W okresie wojen religijnych i później w trakcie rewolucji francuskiej, naród zniszczył wiele z wystroju kościoła. 

• Relikwia ciernistej korony Jezusa pochodzi z co najmniej 500 lat po Chrystusie i do Francji trafiła dopiero w trakcie budowy katedry. Legenda jej autentyczności przyciąga wiernych.
• Galeria 28 królów nad wejściem do katedry jest imitacją z 1844 r. bo oryginały zniszczyli paryżanie w czasie rewolucyjny w 1789 r. 
• Centrala szpiczasta wieża katedry zbudowana została w 1859 r.
• Dzwony katedralne wiszą od... 2013 r. bo oryginalne, 600-letnie, potrzebowała francuska rewolucja dla brązu. 50 lat po rewolucji odlano nowe dzwony ale wyjątkowo złej jakości i z brzydkim dźwięku. Nowe dzwony wyprodukowano w 2012 r., wśród nich 6-tonowy dzwon "Maria" wyprodukowała firma Eijsbouts z Holandii. Jedynie największy dzwon Emmanuel (13 ton) jest starszy i pochodzi z 1685 r.

Pożar paryskiej katedry

15 kwietnia 2019 r. około godz. 18.20 wybuchł pożar. Od początku 2019 część katedry stała w rusztowaniach w celu oczyszczenia murów kościoła. Zapalił się drewnianych dach katedry i w ciągu dwóch godzin cały dach łącznie z drewnianą szpiczastą wieżą spłonął doszczętnie. W gaszeniu pracowało 400 strażaków, choć tego typu pożar tak wielkiej budowli nie daje szansy na efektywne działanie. Sama ażurowa wieża zbudowana była z 500 ton drewna podobnie jak cały dach z 800-letnich belek dębowych. Na szczęście tylko małą część stropu katedry uległa uszkodzeniu. Ocalały mury, wnętrza, dwie frontowe wierze, witraże i rozety. Nie było ofiar w ludziach poza jednym rannym strażakiem.

Tego dnia godzinie 22.00 we wszystkich kościołach Francji biły dzwony. 

Jeszcze w trakcie pożaru prezydent Macron zapowiedział odbudowę katedry. Francuska rodzina miliarderów Anault zapowiedziała darowiznę 200 mln euro na odbudowę, inny miliarder Francois-Henri Pinault ofiarował już 100 mld euro. Przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk powiedział: "Nasza Matka Boska z Paryża jest matką Boską Europy. Jesteśmy dzisiaj razem z Paryżanami".

W ostatnich latach przed pożarem, katedrę odwiedzało 12-14 mln turystów rocznie. Katedra "jak nowa" ma być otwarta po niemal 5 latach restauracji dnia 8 grudnia 2024 wraz z nowym muzeum w Hôtel-Dieu obok.