Wiatraki amerykańskie

piątek, 8 Kwiecień, 2022

Wiatraki pojawiły się w Europie w średniowieczu. Oczywiście najpierw w Niderlandach. W epoce rewolucji przemysłowej XIX wieku wiatraki otrzymały inne zastosowanie, szczególnie w Ameryce.

Wiatrak amerykański

Wiatrak amerykański nazywany jest silnikiem wiatrowym (windmotor, wind mill) lub młyn różany (roosmolen) i jest typowym wiatrakiem amerykańskich, kojarzonym szczególnie z Teksasem. Jest to rodzaj wolno obracającego się wiatraka z licznymi łopatami. Ten typ wiatraka został opracowany w Stanach Zjednoczonych przez Daniela Halladaya w połowie XIX w. i służył głównie do nawadniania. W Holandii był i czasami nadal jest używany jako młyn polderowy.

W XVIII wieku "Wielkie Równiny" amerykańskiej prerii (obszar wielkości 800 x 3200 km, 1,3 mln km² - dwa razy większy od Francji) uznano za niezdatne do uprawy. Obszar ten nazywano "Wielką Pustynią Amerykańską". Długotrwałe susze i wiatr wysuszały glebę. Na prerii pierwsi osadnicy ledwo mogli zaopatrzyć się w wodę na własne potrzeby, nie mówiąc już zwierzętach i uprawie. Większość wody płynęła głęboko pod ziemią, często ponad 100 m głębokości. Europejskie wiatraki były niepraktyczne na amerykańskich równinach. Były duże, drogie i wymagały stałej konserwacji, ponieważ ich płócienne żagle trzeba było zwijać ręcznie.

Wiatraki z prerii

W 1854 roku Daniel Halladay skonstruował wiatrak typu amerykańskiego. Był mniejszy, tańszy i można go było łatwo wysłać i złożyć na miejscu. Jego skrzydła z drewnianych płytek zmieniały kąt w miarę rosnącej siły wiatru. Te nowe wiatraki były idealne dla osadników na prerii. Mogły pompować wodę z dużych głębokości w stałym tempie. Wiatraki same ustawiały się do wiatru i regulowały obroty oraz wymagały niewielkiej konserwacji w porównaniu z europejskimi wiatrakami.

Amerykański wiatrak w holenderskim polderze.

Ponieważ ten typ wiatraka ma dużą liczbę łopat lub śmigieł, obraca się powoli ale ma za to wysoki moment rozruchowy, co jest korzystne przy napędzaniu pompy tłokowej, choć osiągalna wydajność nie jest wysoka. Większy silnik wiatrowy ma zwykle dwadzieścia do trzydziestu łopat; w skrajnym przypadku nawet 150.

Wiatrak to woda a woda to parowozy

Wynalazek tego typu wiatraka miało kluczowe znaczenie w rozwoju kolei żelaznej XIX-XX wieku. Pociągi parowe na tak długich trasach w Ameryce potrzebują regularnego tankowania wody, silnik wiatrowy połączony z pompą głębinową znacznie ułatwił zaopatrzenie pociągów.

Wersje tego wiatraka stały się ikoniczną częścią wiejskiego krajobrazu Stanów Zjednoczonych ale także Argentyny, Kanady, Nowej Zelandii i RPA – głównie ze względu na rolę, jaką nadal odgrywają jako turbiny elektryczne.

Firma Heller-Aller w mieście Napoleon w stanie Ohio była wiodącym producentem wiatraków z pompami głębinowymi. Firma rozpoczęła działalność w 1886 roku i trwała aż do wczesnych lat 90-tych. Nastepnie Hitzer Inc. kupił Heller-Aller w 1995 roku, głównie ze względu na opatentowane pompy wodne i kontynuował produkcję tych samych wydajnych ręcznych pomp wiatrakowych i dzbankowych. Te wysokiej jakości pompy obejmują pompy ręczne do studni głębinowych, pompy wiatrakowe i pompy dzbankowe. Ręczne pompy Heller-Allera są nadal z dumą produkowane w USA przez rzemieślników społeczności Amiszów.

Holenderski wariant polderowy

W Holandii wciąż popularnymi wiatraczkami polderowymi do pompowania wody w rowach melioracyjnych jest wiatraczek Bosmana (Bosman-molentje), który został opracowany w holenderskiej wsi Piershil w 1929 roku i nosi imię konstruktora. Wiatraczki Bosmana są nadal produkowane w Piershil.

wiatraki amerykańskie w Europie — Z lewej wiatrak amerykański który napotkałem w półpustynnej centralnej Hiszpanii.

W pierwszych typach tej holenderskiej wersji wiatraków amerykańskich przekładnia kątowa została wykonana z wału kardana Forda Model T. Wiatraczek zwraca się automatycznie do wiatru, wykorzystując łopatkę ogonową jako wiatrowskaz, ale aby go zatrzymać musiał być ręcznie obracany bokiem do wiatru aby nie łapał wiatru. Wiatraczek Bosmana służy zarówno do melioracji jak i nawadniania gruntów. Niektórzy nazywają go mylnie tjasker - ale to inny typ, nieco prymitywniejszy wiatraczek polderowy.

Przeczytaj także: