Cenzura z PRL-u i jej rzekomy brak
Jest początek kwietnia 2022. Mój telefon jest zasypywany memami, rzetelnymi informacjami, kawałami, wiadomościami i przekrętami na temat wojny rosyjsko-ukraińskiej. Cenzura się wzmaga. Także ja stosuję autocenzurę bo w takim czasie "albo jesteś z nami albo wróg i zdrajca!". Nie ma wyboru.
W wielu krajach, takich jak Stany Zjednoczone lub Polska, cenzura jest wręcz zabroniona. Jeśli jej więc nie ma, to co jest?
C-86
W 1990 zlikwidowano w PL "Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk" czyli w skrócie Cenzurę. W latach 70. PRL-u pracowałem w warszawskiej drukarni na Tamce i w dużym wydawnictwie, więc miałem z cenzurą do czynienia na co dzień. Nie było tekstu drukowanego, żadnego obrazu na niebie i ziemi który mógł się ukazać bez zgody, odfajkowania przez cenzurę na ulicy Mysiej (na tyłach potężnego budynku Polskiej Agencji Prasowej w Alejach Jerozolimskich). Nawet wizytówka czy nekrolog musiały być zaopatrzone w numerek zgody cenzury. Numerek, czy taka sygnaturka cenzury w stylu kodu "B-276" (lub inna kombinacja litery z cyframi) widnieje na każdym wydawnictwie PRL-u do 1989 r. Wystarczy zajrzeć do stopki redakcyjnej każdej książki wydanej w okresie PRL-u.
Cenzura więc była i to fizyczna. Urzędnik tego biura czasami, choć rzadko, wykreślił coś z nadesłanego tekstu, lub kazał coś zmienić. Każdy autor dobrze wiedział co może napisać a czego mu Cenzura nie przepuści. Podobnie jak dzisiaj wstawiając coś na Facebooka lub Instagram każdy wie lub winien wiedzieć czy ci to zablokują lub nie. Widząc jakie okropne treści chętnie publikacją zradykalizowani ludzie, nie jest takie pewne, czy cenzura ma tylko wady.
W PRL-u Cenzura miała także zalety. Cenzura dawała przyzwolenie na różnym poziomie publikacji. Cenzura była ostrzejsza w publikacjach dla szerokich mas, jak dziennik telewizyjny, Kronika Filmowa czy warszawskie gazety codzienne i popularne tygodniki. Gdy jednak odbiór był mały i elitarny, Cenzura pozwalała na wiele, jak było np. w przypadku znanego satyryka Jana Pietrzaka który w swoich satyrycznych monologach w Kabarecie pod Egidą mógł wypowiadać tak - zdawałoby się - niecenzuralne teksty, tak celnie godzące satyrą w komunistycznych decydentów, że widownia aż pękała ze śmiechu i podziwu do jego pryncypialnej odwagi wypowiadania tak odważnych słów. Jednak satyryk miał już przyzwolenie Cenzury. Cenzura pozwalała na taki malutki wentyl wypuszczania pary społecznego niezadowolenia ale... tylko dla elitarnej widowni, liczącej kilkadziesiąt osób.
Cenzura w PRL-u była dość unikalną instytucją w świecie. Co prawda cenzura istnieje faktycznie wszędzie i zawsze, ale jest to zazwyczaj autocenzura lub cenzura redakcjonalna - czyli, że pewne treści nie będą się mogły ukazać np. w stacji telewizyjnej Fox lub TVP a inne w CNN lub TVN24.
Wojna medialna
Pod koniec lutego 2022 r. Rosyjska armia wkroczyła na terytorium Ukrainy. Rozpoczęła się bardzo groźna wojna która jednocześnie stała się pierwszą w świecie wojną mediów społecznych. Tak zmasowana propaganda, manipulacja i przekręty nie miały jeszcze miejsca w długiej historii wojen. Po obu stronach konfliktu obywatele otrzymują spreparowaną prawdę, gdzie każde słowo przeszło przez niewidzialną cenzurę. Niestety współcześnie nie możemy już zobaczyć tej sygnaturki Cenzury na każdej wiadomości z frontu wojny medialnej.
Przeczytaj także tematy powiązane: