Umowny poziom morza ustalono według holenderskiego NAP
Na geografii uczyliśmy się, że Holandia leży w depresji, tzn. poniżej poziomu morza. Tylko jaki jest ten poziom morza gdy morza i oceany są w stałym ruchu i na każdym morzu jest inny poziom?
Generalnie "poziom morza" to umowna statystyczna średnia między najniższym i najwyższym poziomem morza z jego pływami. Ten poziom jest w różnych miejscach na Ziemi różny, jako, że są morza i oceany gdzie różnice przypływu i odpływu wynoszą dziesiątki metrów a także są małe małe morza (jk np. Bałtyckie i Śródziemnomorskie) gdzie pływów morskich się niemal nie zauważa.
Wszystkie kraje z bogatą historią morską leżą w Zachodniej Europie gdzie dominuje Atlantyk. Tam też ustalano "poziom morza".
Poziom morza jest więc pojęciem umownym, ponieważ morze nie ma nigdy stałego poziomu. Różnica poziomu Morza Północnego na wybrzeżu Holandii może wynosić kilka metrów na dobę. Kiedyś potrzebnym było stworzenie jakiegoś standardu, umownego punkt odniesienia.
Tak jak w Sèvres pod Paryżem znajduje się wzór metra tak w amsterdamskim ratuszu (i jednocześnie operze) o nazwie Stopera znajduje się wzór poziomu morza. Morze Północne na holenderskim wybrzeżu zna przypływ i odpływ (po holendersku vloed eb) których różnica poziomów w normalnych warunkach wynosi około 1,5 - 2 m.
Oddychanie Ziemi
W ciągu doby mamy dwa razy przypływ i dwa razy odpływ z średnio około 6-godzinnym odstępem czasu. Ponieważ księżyc potrzebuje 24 godzin i 50 minut aby znaleźć się w tym samym miejscu co dnia poprzedniego, dlatego przypływ i odpływ przesuwają się każdej doby o 50 minut.
Już w XVI wieku w Amsterdamie używano standardu średniego poziomu morza zwanego wówczas Poziomem Miejskim (stadspeil) z czasem ten standard zaczęto używać w reszcie kraju i nazwano go Amsterdamskim Poziomem (Amsterdams Peil). W Niemczech nazywa się go Normalnull.
Europejski standard poziomu morza
W 1956 roku na centralnym placu Dam w samym sercu w Amsterdamu wbito w ziemię pal na głębokość 90 cm poniżej nawierzchni placu. Na szczycie pala umocowano półkolisty ćwiek z brązu.
NAP powstał w 1648 w wyniku rocznych pomiarów pływów w Amsterdamie. Od tego czasu na śluzach i tamach zaznaczono wyrytą kreską krajowy standard poziomu morza. To był pierwszy standard poziomu morza i posłużył za wzór dla większości krajów europejskich a od 1990 r. jest punktem referencyjnym Unii Europejskiej (EVRS). Wiele krajów używa własnych standardów poziomu morza gdyż na ten temat nie ma wiążących umów międzynarodowych.
Decydujący stan wody
Poziom NAP jest decydującym wskaźnikiem dla zachowania bezpieczeństwa Holandii. Czujniki w całym kraju kontrolują poziom wody w odniesieniu do umownej linii NAP i na nie reagują.
Dzięki NAP, temu średniemu punktowi "zero" można porównywać ze sobą wysokości jak np. najniższy punkt Holandii (- 6,74 m poniżej NAP) i najwyższy; górka Vaalserberg (322,7 m powyżej NAP).
Oficjalnie najwyższym wzniesieniem Królestwa Niderlandów jest... wulkan (877 m nad NAP) który znajduje się na wyspie Saba na Karaibach - holenderskiej kolonii.
W całym kraju znajduje się 35 tys. punktów markujących NAP. Te metalowe ćwieki (jak na zdjęciu) z literami NAP znajdują się na wielu domach, mostach i wiaduktach. Te punkty NAP są raz na 10 lat kontrolowane na swą wysokość przez służby miernicze. [Zobacz na jakiej wysokości mieszkasz na podstawie kodu pocztowego]
Oryginalna skala NAP (Nowy Amsterdamki Poziom) leży pod placem Dam w sercu miasta i w roku 1988 przeniesiono ją do nowego punktu koło nowego ratusza (Stopera) gdzie można go zobaczyć.
W Stoperze obok skali N.A.P. znajdują się trzy kolumny. Dwie ukazują aktualny stan wody w miejscowościach Vlissingen i IJmuiden, a trzecia jak wysoki był poziom wody w czasie katastrofalnej powodzi w Zelandii w 1953 r. Morze osiągnęło wówczas wysokość 4,55 m ponad NAP.
Holandia się ciągle zapada
Popularnie mówi się, że Holandia powiększa swoje terytorium dzięki osuszaniu gruntów, tzw. polderyzacji obszarów morskich. To właściwie nie jest prawda.
Gdy tereny dzisiejszych Niderlandów w pierwszym tysiącleciu zaczęli zamieszkiwać ludzie, ląd znajdował się (w znacznej jego powierzchni) o kilka metrów powyżej NAP. Dopiero w drugim tysiącleciu człowiek zaczął eksploatować olbrzymie obszary torfowisk jakie tworzyły zachodnie Niderlandy. Budowano wały i kanały melioracyjne przez co wysuszano torfowiska. Torf składa się w 90% z wody. Osuszony torf się kurczy i ląd zaczął się obniżać. Oprócz tego wydobycie torfu na opał "pogłębiało" Holandię jeszcze bardziej. Około XV wieku poziom lądu spadł poniżej zera NAP i spada nadal do ok. 3 metrów poniżej NAP dzisiaj.
Ostatni najwyższy poziom morza wzdłuż Zelandzkich wałów miał miejsce 6 grudnia 2013 r. gdy woda poniosła się do poziomu 3,99 m ponad NAP - czyli niewiele niżej niż katastrofalne 4,55 m z 1953 r. kiedy morze przebiło się przez wały.
Amsterdamski ćwiek
Ten stary amsterdamski ćwiek jest punktem stanowiącym standard średniego poziomu morza i znajduje się faktycznie 143 cm powyżej rzeczywistego średniego poziomu Morza Północnego NAP - bardzo często w Holandii używanego skrótu gdy określa się wysokość poziomu wody, gruntów lub innych obiektów.
Trzydzieści lat później wbito następny pal; przy budowie nowej amsterdamskiej opery. Budynek ten mieści jednocześnie siedzibę urzędu miasta Amsterdam i z tego powodu nazwano go Stopera (stadhuis + opera). W wierzch pala NAP w Stoperze wbity jest także ćwiek z brązu ale już precyzyjnie w punkcie zerowym poziomu morza NAP (taki pal - po holendersku heipaal, w polskim języku żeglarskim nazywa się dalba)
Wzorzec poziomu morza jest wbity głęboko w ziemię i aby się nie zapadł. Do obejrzenia pala NAP w Stopera na placu Waterlooplein w Amsterdamie - wstęp jest wolny.
Nad Bałtykiem
Na Morzu Północnym w Holandii ta różnica dochodzi do 3 metrów a na wybrzeżach Belgi ponad 4 m. Na Bałtyku i Morzu Śródziemnym różnica między przypływem i odpływem wynosi zaledwie 30 cm, jest więc niezauważalna. Te morza są zbyt zamknięte i małe aby brać udział w wiecznym "oddychaniu" Ziemi.
Są miejsca na Ziemi, szczególnie w zatokach, jak np. w Zatoce Fundy koło Nowej Szkocji różnica poziomów dochodzi do 18 m. Koło pięknego Mont Saint-Michel we francuskiej Normandii woda wdziera się do zatoki z szybkością 65 metrów na minutę i wznosi się na wysokość 15 metrów.
- Więcej o rekordach depresji w Holandii i na świecie >>>
- Dowiedz się więcej o przypływach morza >>>
- i dlaczego Holandia nie stoi w wodzie >>>