Wady i zalety średniowiecznych cechów rzemieślniczych
Już Rzymianie posiadali swego rodzaju "samorządy zawodowe" lub inaczej organizacje branżowe zwane przez nich collegia. Od XII-XIII wieku cechy rzemieślnicze nabrały charakter organizacji zawodowych o charakterze przymusowym, rodzaj karteli regulujących wszystkie sprawy związane z wykonywaniem zawodu i jednocześnie eliminujących konkurencję.
W średniowiecznych miastach całej Europy nie można było wykonywać większości zawodów nie będąc członkiem cechu. Członkowie cechu mieli spełniać w swej pracy wymagania jakościowe ściśle określone przez ich rzemieślnicze normy branżowe i zobowiązani byli utrzymywać ustaloną ceną produktów. Ewentualnie za bramami miasta byli tańsi fachowcy, skąd pochodzi nazwa partacz.
Każdy cech miał swojego świętego patrona, np. cech cieśli i murarzy np. za patrona miał Św. Józefa. W Niderlandach istniało 69 cechów rzemieślniczych, np. złotników, lekarzy, włókniarzy, rzeźników, piekarzy, szewców, cieśli i wielu zawodów które już dawno odeszły w zapomnienie. Cechy spełniały niezwykle ważną rolę w rozwoju gospodarki i ekonomii średniowiecznych miast i państw szczególnie w Europie Zachodniej.
Gdy wada stała się zaletą
Dzieci z nieprawego łoża, chłopi pańszczyźniani i Żydzi nie mogli należeć do cechu czyli tym samym nie mogli wykonywać zawodów zastrzeżonych dla członków cechu. Brak możliwości wykonywania większości zawodów zmusiła np. Żydów do parania się nowymi zawodami znajdującymi się poza strefą gildy jak np. bankowością, handlem, maklerstwem czy szlifowaniem kamieni szlachetnych.
Dopiero w XX wieku ludzie spostrzegli, że wiele intratnych zawodów wykonują właśnie Żydzi - co przyniosło na nich kolejną klęskę zawiści.
Wady cechów rzemieślniczych
Wadą cechów był ich zachowawczy i monopolistyczny charakter utrzymywany przez wieki. Cech zwany także gildą nie zezwalał na jakiekolwiek innowacje i zmiany produktów co spowodowało, że kraje z silnymi cechami jak Francja i Holandia pozostały w XVIII wieku w tyle w porównaniu do rozwoju Wielkiej Brytanii.
Przykładowo cech robotników piłujących ręcznie deski zakazał w Amsterdamie budowy mechanicznych pił napędzanych wiatrem (wiatrak-paltrak) co zmusiło z czasem przemysłowców do rozwinięcia przemysłu tartacznego poza miastem - gdzie władza cechu cieśli nie sięgała.
Poza murami miasta nie było ograniczenia wykonywania zawodu i stąd pochodzi nazwa "partacz" - człowiek pracujący à part - oddzielnie, osobno, czyli rzemieślnik bez kwalifikacji.
Cech malarzy
Tradycja przypisywała Św. Łukaszowi rolę malarza. Miałby on namalować pierwszą ikonę Matki Boskiej na deskach stołu, przy którym Chrystus i Maria zasiadali do posiłków. Przypisuje mu się także wiele innych ikon. Rzemieślnicze cechy malarzy-artystów nosiły jego imię. Najsłynniejszy jest obraz, który przedstawia go jako artystę, pt. "Św. Łukasz malujący Madonnę" autorstwa Maerten van Heemskerck.
Do cechu Św. Łukasza należeli zarówno malarze pokojowi jak i artyści. Dopiero z początkiem XVII wieku coraz więcej artystów malarzy zaczynało się buntować przeciwko „zwykłym” malarzom i wydalono ich z ze swojej gildy rzemieślniczej.
Rzemieślniczy majstersztyk
Majstersztyk (hol.: meesterproef) był od początku XVI w. rodzajem egzaminu praktycznego jaki musiał zdać uczeń-rzemieślnik aby zostać dopuszczonym do cechu rzemieślniczego (gilda) z tytułem majstra lub mistrza. Murarz nie mógł wykonywać zawodu gdy nie należał do cechu.
W poniższym przykładzie widzimy fragment muru przy wejściu do uniwersytetu w Lejdzie który jest przykładem majstersztyku murarza flamandzkiego z 1600 r. Praca egzaminacyjna musiała być wykonana bardzo precyzyjnie co widoczne jest jeszcze po 400 latach.
Koniec cechów rzemieślniczych
Po okupacji Holandii przez Napoleona i nowych ideach, które te nowe czasy przyniosły, potęga cechów coraz bardziej drażniła władzę. Organizacje cechów miałyby utrudniać wolny handel, przyznając zbyt wiele korzyści swoim członkom, a tym samym tworząc monopol. Aby promować wzrost gospodarczy Holandii, cechy zostały zniesione w 1818 roku.
Cechy rzemieślnicze przetrwały do początku XIX w. gdy został zniesiony ich monopol, czyli wyłączne prawo dopuszczania do wykonywania danego zawodu. Z czasem rolę cechów przejęły związki zawodowe.