Słynne wynalazki rodem z Holandii
Holandia nie jest krajem wielkich i słynnych wynalazców. Holendrzy są lepsi w interesach lub w ulepszaniu i praktycznemu zastosowaniu istniejących wynalazków jak np. żarówki, wiatraka, śluzy, czekolady czy... skomplikowanych produktów finansowych.
Listy wynalazców lub odkrywców są zawsze subiektywne jak subiektywna jest historia którą każdy naród wykłada na swoją korzyść. Z reguły wynalazki maja wielu ojców i wiele narodów przypisuje "swoim" synom zaszczyt miana pierwszego w świecie. Podobnie jest i z tą wiatrakową listą.
Holenderskie wynalazki
W chronologii czasowej.
1500 - Golf - od XIII do XVII wieku popularną grą na polach lub na zamarzniętych wodach Holandii był kolf lub colf której zasadą było przy użyciu jak najmniejszej ilości uderzeń kijem strzelić piłkę do celu (na otwartej przestrzeni lub lodzie) który mógł być oddalony o setki merów do nawet 20 kilometrów. Pierwsza udokumentowana gra w colf odbyła się w 1287 r. Gra ta przetrwała w wersji halowej we Fryzji do dzisiaj. Ponieważ w tych czasach Holandia utrzymywała ścisłe kontakty ze Szkocją, historycy przypuszczają, że gra przyjęła się wśród Szkotów w miastach Edinburg i Aberdeen leżących najbliżej Holandii. Oficjalne reguły gry w golfa zostały spisane dopiero w roku 1744 przez "Gentlemen Golfers of Leith". Poza tym na licznych obrazach z XVII wieku gra ta przypomina nam bardziej hokej.
- Już od XV wieku arystokracja zachodniej Europy zabawiała się grą zwaną we Włoszech pallamaglio, w Anglii Pall Mall, u Francuzów Jeu de mail. Gra ta był kolebką kolfa, golfa, krykieta, polo oraz hokeja na trawie i lodzie. Gra była także popularna w Holandii stąd do dzisiaj zachowały się pola do gry w malie jak np. Malieveld w Hadze i Maliebaan w Lejdzie.
1570 - Hymn narodowy - w trakcie holenderskiego powstania przeciw hiszpańskiemu zaborcy śpiewano pieśń "Wilhelmus" - która jest do dzisiaj hymnem Holandii, choć jej treść jest już dzisiaj mocno archaiczna. Jest to najstarszy obowiązujący do dzisiaj hymn w świecie.
1595 - Mikroskop - wynalazek Zachariasa Jansena, optyka z Middelburga, który skonstruował pierwszy dwusoczewkowy mikroskop. Antoni van Leeuwenhoek z Delft i Cornelis Drebbel z Alkmaar (łódź podwodna), Christiaan Huygens i Jan Swammerdam także walnie przyczynili się do rozwoju mikroskopu.
1602 - Giełda akcyjna - Kompania VOC jako pierwsza w świecie rozpoczęła sprzedaż akcji (papierów wartościowych) dając obywatelom republiki możliwość lokowania kapitału na raty. VOC zebrało w ten sposób 6,4 mln guldenów umożliwiających dalszą eksploracje świata.
1607 - Obrotowy wiatrak - Jan Leeghwater specjalista inżynierii wodnej i budowy wiatraków zwany jest ojcem holenderskiej polderyzacji. Opracował model pierwszego wiatraka z obrotową głowicą umożliwiającą kierować łopaty wirnika do kierunku wiatru. Tego typu wiatraki są dzisiaj symbolem tego kraju. Zasada używana jest także w dzisiejszych turbinach wiatrowych. Jan Leeghwater opatentował także dzwon nurkowy.
1608 - Teleskop - Zacharias Jansen (także wynalazca mikroskopu) i Hans Lipperhey - obaj mieszkający w Middelburgu pretendują do miana wynalazcy teleskopu. Który z nich był pierwszy już się chyba nie dowiemy. Wielu przypisywało ten wynalazek Galileuszowi, co nie jest prawdą. Hans Lipperhey (z pochodzenia Niemiec) był pierwszym który opatentował teleskop w 1608 r.
1620 - Okręt podwodny - wynalazca Korneliusz Drebbel z Alkmaar w latach 1620-1624 testował na Tamizie jednostkę pływającą własnego projektu mogąca poruszać się pod wodą. Oprócz łodzi podwodnej, Drebbel - wynalazca na miarę Edisona - zastosował jako pierwszy termometr rtęciowy, budował perpetuum mobile i klawicymbał napędzane energią słoneczną, pompy wodne i fontanny i wiele innych ulepszeń i wynalazków w dziedzinie chemii. Drebbel ulepszył także polski produkt eksportowy tamtych czasów: koszenilę >>>.
1656 - Zegar wahadłowy - wynalazek Christiaana Huygensa, słynnego matematyka, fizyka i astronoma. Huygens opatentował zegar wahadłowy w roku 1657. Ten niebywale wówczas precyzyjny instrument otworzył drogę dla wielu innych nauk jak np. dokładnej nawigacji.
1663 - Latarnie uliczne - Jan van der Heyden był nie tylko znakomitym malarzem, ale także wynalazcą oświetlenia ulicznego i (ulepszonego) węża strażackiego. Przed wynalezieniem latarni ludzie chodzili po ciemnym Amsterdamie z własną lampą lub świecą. W 1663 roku w mieście zainstalowano 2556 latarni zaprojektowanych i wykonanych przez Van der Heydena. Palono w nich olejem z nasion, a „zapalacz lamp” stał się oficjalnym zawodem. Parę lat później jego latarnie zainstalowano także w Berlinie.
Jednak według głęboko religijnego Van der Heydena wynalezienie latarni ulicznej miało także wadę. Oświetlenie uliczne umożliwiło dłuższe otwarcie knajp i domów publicznych. A to nie było zamierzeniem malarza aby wymyślić życie nocne.
1673 - Wąż strażacki - Jan van der Heyden usprawnił działanie pompy strażackiej, wprowadził jako pierwszy wąż pożarniczy i zmodernizował organizację straży pożarnej.
XVIII wiek - Sport łyżwiarski - wcześniej łyżwy były używane w Holandii do przemieszczania się zimą po kanałach; łatwo i szybko. Z czasem jazda na łyżwach stała się popularniejsza, a pierwsze zawody w łyżwiarstwie szybkim i figurowym rozpoczęły się w Holandii. Holenderski Związek Łyżwiarski został założony w 1882 roku.
1727 - Termometr - Daniel Gabriel Fahrenheit, choć z Gdańska to jednak w Amsterdamie jako pierwszy połączył termometr ze skalą temperatur aby odczytać temperatury w stopniach °F, który zapewnił dokładne pomiary i porównanie temperatur.
1775 - Kondensator - co prawda pierwszy kondensator przypisuje się Ewaldowi von Kleist z polskiego dzisiaj Wicewa ale usprawnioną konstrukcję kondensatora znaną na całym świecie jako "butelka lejdejska" zbudował w tym samym czasie Pieter van Musschenbroeck z Lejden.
1828 - Czekolada - nie jest holenderskim wynalazkiem jednak Casparus van Houten opracował prostą metodę oddzielenia tłuszczu z masy kakaowej co znacznie obniżyło koszty produkcji czekolady i spopularyzowało czekoladę w całej Europie. Marka czekolady Van Houten była w Polsce znana jeszcze długo po wojnie.
1862 - Tablica Snellena - okulista Herman Snellen z Utrechtu wprowadził tablicę służącą do oceny ostrości wzroku. Tablica lub jej modyfikacje są używane do dzisiaj!
1879 - Żarówka - co prawda żarówkę wynalazł Edison ale Gerard Philips z Eindhoven ją udoskonalił i wprowadził ją na początku XX wieku do domów w całej Europie.
1903 - Elektrokardiogram - lekarz Willem Einthoven z Lejdy eksperymentował z rejestracją przepływu prądu związanego z rytmem serca czego rezultatem było wynalezienie galwanometru strunowego protoplasty elektrokardiogramu. W roku 1924 otrzymał za ten wynalazek Nagrodę Nobla.
1903 - AWD - pierwszym samochodem z napędem na cztery koła, tzw. All Wheel Drive (30 lat przed samochodem terenowym Jeep) był holenderski samochód Spyker 60HP-racer. Oprócz AWD, samochód posiadał jako pierwszy w świecie hamulce na wszystkie koła i 6-cylindrowy motor. Maksymalna szybkość wynosiła 110 km/h.
1928 - Znicz olimpijski - po raz pierwszy w historii zapalono znicz olimpijski podczas olimpiady z 1928 roku w Amsterdamie. Pomysłodawcą był inżynier Jan Wils, projektant stadionu. Znicz znajdował się przed stadionem na tzw. "wierzy maratońskiej" stojącej do dziś przed starym stadionem na peryferiach miasta.
1938 - Sztuczna nerka - lekarz i wynalazca Willem Kolff z Lejdy wynalazł pierwszą sztuczną nerkę, niezbędną część dzisiejszych aparatów do dializy. Pracował także nad rozwojem sztucznego serca i płucoserca.
1939 - Golarka elektryczna - kolejny innowacyjny produkt rodem z Philipsa; automatyczna golarka z obrotowymi nożykami o nazwie Philishave.
1958 - Fotoradar - wynalazek kierowcy rajdowego Mausa Gatsonidesa. Jego firma Gatso jest także prekursorem aparatów do automatycznego pomiaru opłat za kilometr, kontroli ruchu drogowego i automatycznego odczytywania numerów rejestracyjnych samochodów.
1962 - Kaseta magnetofonowa - taśma magnetyczna w kasecie, wynalazek Philips z Eindhoven, zrewolucjonizowała w latach '70 przenośne słuchanie muzyki w Walkmenach. Philips ma na swoim koncie tysiące patentów na produkty bez których nie wyobrażalibyśmy sobie życia.
1983 - Płyta kompaktowa - wynalazek giganta elektronicznego Philips z Eindhoven w współpracy z japońskim Sony. Standard płyty kompaktowej a później jej modyfikacjami (DVD, Blueray) po 30 latach jeszcze wciąż funkcjonuje.
1991 - Python - język programowania wysokiego poziomu Open Source którym pisany jest Facebook i Pinterest, Google, Facebook, Microsoft, Dropbox, Alibaba, NASA, IBM, i setki stron uniwersytetów, opracowany przez Holendra Guido van Rossuma.
1994 - Bluetooth - elektronik Jaap Haartsen z Hagi otrzymał od swojego pracodawcy Ericssona, zadanie opracować radiowy standard bezprzewodowej komunikacji między telefonami i innymi aparatami. Jaap Haartsen stworzył taki system nazwany Bluetooth na cześć króla Wikingów Haralda Sinozębego.
1997 - Big Brother - holenderski magnat medialny John de Mol wypracował nowy format telewizyjnej rozrywki (Reality TV) eksportowany do dziesiątków krajów całego świata media i w wersjach narodowych emitowany do roku 2012. Kolejnym wynalazkiem de Mol jest format "The voice of Holland" od 2010 znany także w polskiej wersji.
1998 - Wi-Fi - co prawda nie ma jednego wynalazcy Wi-Fi ale powszechnie uważa się inżyniera Victora Hayesa z Delft za "ojca Wi-Fi" ponieważ jest on twórcą światowego standardu wifi: IEEE 802.11 i przewodniczącym Standards Working Group for Wireless Local Area Networks
Przeczytaj także: