Jan Vermeer

Jan (Johannes) Vermeer  (1632 - 1675) jest po Rembrandcie zdecydowanie najsłynniejszym holenderskim malarzem baroku. Malarzem holenderskiego Złotego Wieku nierozerwalnie związanym z Delft. 

Johannes (czyli Jan) Vermeer mieszkał całe jego krótkie życie w Delft. Całe życie to zaledwie 43 lata. Nazywany jest Sfinksem z Delft ponieważ historia nie wiele o nim wie. Najsłynniejsze obrazy Vermeera to: "Dziewczyna z perłą", "Mleczarka" i "Widok Delft".

"Dopóki ta kobieta z Rijksmuseum
w namalowanej ciszy i skupieniu
mleko z dzbanka do miski
dzień po dniu przelewa,
nie zasługuje Świat
na koniec świata".

   W. Szymborska

Vermeer obrazy
Mleczarka i geograf. Typowe obrazy Vermeera charakteryzowały się podobną kompozycją z oknem z lewej skąd światło oświetlało postać.

Vermeer był malarzem o unikalnym doborze kolorów i zadziwiającym rozproszeniu światła. Jego obrazy posiadały zdumiewające właściwości które trudno oddać w słowach. Był to sposób, w jaki Vermeer osiągał doskonałość i skrupulatną dokładność w nanoszeniu na płótno tkanin, kolorów i kształtów. Podobnie jak fotograf, który celowo łagodził silne kontrasty swojej kompozycji tak Vermeer łagodził kontury i zachowywał efekt jędrności i solidnej konstrukcji. To właśnie ta dziwna i wyjątkowa kombinacja miękkości i precyzji sprawia, że jego najlepsze prace są tak unikalne. Pokazują nam ciche piękno prostej scenerii nowymi oczami i dają wyobrażenie o tym, co artysta czuł, gdy sam zobaczył światło wpadające przez okno, wyolbrzymiające kolor kawałka tkaniny.

Jan Vermeer
Przykłady twórczości Jana Vermeera.

Niedoceniony

Podobnie jak znawcy sztuki zapomnieli o twórczości Jacoba Backera tak odwrotnie było z Vermeerem. Niedoceniany i zapomniany Vermeer doczekał się sławy dopiero 200 lat po swojej śmierci gdy to francuski krytyk W. Bürger w roku 1866 w swej monografii napisał o Vermeerze jako o niedocenianym geniuszu nazywając go „Sfinksem z Delft” (sfinks - ponieważ tak mało o nim wiadomo).

Jeszcze w 1881 r. może najsłynniejszy obraz Vermeera "Dziewczyna z perłą" sprzedano na aukcji holenderskiemu kolekcjonerowi A.A. Des Tombe za... 2 guldeny i 30 centów (ok. € 100 dzisiaj). Des Tombe posiadał 12 obrazów Vermeera które w testamencie przekazał w 1902 muzeum Mauritshuis w Hadze. W tym także Dziewczynę z perłą.

Jan Vermeer obrazy
"Astronom" oraz "Widok Delft". a poniżej "Dziewczyna z perłą" i inne słynne portrety Vermeera. Spacerując po tym pięknym mieście Delft można dziś odszukać wielu elementów z jego obrazów. Należy pamiętać, że wszyscy ówcześni malarze pracowali tylko w atelier, czyli ich pejzaże lub panoramy miast powstawały częściowo z pamięci, częściowo ze szkiców a częściowo z wymogów kompozycji. Dlatego też obrazy te niekoniecznie zgadzały się z rzeczywistością. Tak i w tej panoramie Delft Vermeer pozwolił sobie na wiele "przekrętów" aby stworzyć harmonijną kompozycję.

Obecnie Jan Vermeer jest obok Rembrandta najsłynniejszym malarzem Holandii. Ostatni raz,  nieznany obraz Sint Praxedis który przypisuje się Vermeerowi, sprzedano w 2014 r. za 7,8 mln euro. Jego bardziej znane obrazy nie są wyceniane, ale jeśli by były to w kategoriach setek milionów euro, a kto wie, może miliarda.

Na twórczość Vermeera wpłynęło malarstwo 10 lat starszego Carela Fabritiusa - także mieszkańca Delft. Ta wielka popularność i moda na Vermeera w XX wieku zaowocowała także dużą ilością falsyfikatów. Najsłynniejszym obrazem Johannesa Vermeera jest “Dziewczynka z perłą” (Meisje met de parel). Dziewczynka odwraca głowę przez ramię aby nas zobaczyć. Technika malarska Vermeera jest genialna; perłą w uchu dziewczynki namalowana jest dwoma ruchami pędzla. Gra światła, błyski i refleksy są marką handlową mistrza. Drugą bardzo znaną pracą Vermeer jest jego „Widok Delft” (Gezicht op Delft). Ten obraz jest niczym okno przez które patrzymy 350 lat w przeszłość.

Obrazy Vermeera są perfekcyjne. Fachowcy nadal się sprzeczają czy Vermeer używał w swoich kompozycjach camera obscura czy nie, ponieważ perspektywa obrazów jest nienaganna, niektóre elementy są nieostre jakby widziane prze obiektyw a pod warstwą farby brak linii pomocniczych wcześniejszego szkicu.

  • W centrum Delft mieści się Centrum Vermeera (Vermeercentrum) gdzie znajdują się reprodukcje wszystkich jego obrazów w chronologicznej kolejności i można obejrzeć jak i w jaki sposób pracował ten mistrz, pokaz filmu obrazuje nam XVII-wieczny Delft.
Delft grób Vermeera
"Stary Kościół" w Delft (z jego krzywą wierzą) a w nim płyta nagrobna Jana Vermeera.

Katastrofalny rok 1672

Vermeer był odnoszącym sukcesy malarzem i biznesmenem. Zarabiał dobrze, jak wielu Holendrów w XVII wieku. Rok 1672 był katastrofalnym rokiem w historii Holandii. W tym roku rozpoczęły się holenderskie wojny z Francją, Anglią i Niemcami. Kraj wpadł w panikę. Rynek sztuki załamał się kompletnie, zamykano szkoły, sklepy i biznesy, wielu straciło cały swój majątek. To samo przydarzyło się malarzowi. Artysta wpadł w depresję i w grudniu 1675 całkowicie się załamał. Nie jest jasne, co dokładnie się stało, ale zmarł półtora dnia później. Vermeer pozostawił jedenaścioro dzieci, z których dziesięcioro było jeszcze niepełnoletnich. Kiedy zmarł w 1675 r., był bankrutem. Mimo to pochowany został w Starym Kościele (Oude Kerk) w Delft za pieniądze jego teściowej. W kościołach cena pochówku była wysoka, zarezerwowana dla bogatych mieszczan. Biedotę chowano na cmentarzach.

Dziewczynkę z perłą i panoramę Delft można podziwiać w Mauritshuis w Hadze, inne w muzeum narodowym (Rijksmuseum) w Amsterdamie i w wielu największych muzeach świata, m.in. w Nowym Jorku, Londynie, Waszyngtonie.

Przeczytaj także: